Pandinus imperator Officiele naam: Pandinus imperator (1841, C. L. Koch) Veel gebruikte naam: Keizerschorpioen Familie: Scorpionidae Distributie: Guinea, Liberiё, Sierra Leone, Ivoorkust, Ghana, Benin, Togo en Nigeria Habitat: Vooral gevonden in de warme, vochtige tropische bossen en savannen van West-Afrika Giftigheid: Mild giftig, niet gevaarlijk voor mensen Foto: Pandinus imperator op stam. Temperament en gedrag Eén van de grootste schorpioenen ter wereld, welke een lengte kan bereiken tot zo’n 20 cm. Ondanks dat ze zo groot zijn en gebouwd als een gepantserde tank kunnen deze dieren zeer zachtaardig zijn. Pandinus imperator is één van de meest rustige soorten van de schorpioenen die in de hobby worden gevonden. Deze soort gebruikt zijn sterke scharen voor de verdediging en het vangen van prooien. Hun angel gebruiken ze maar zelden omdat hun sterke scharen de prooi dood kunnen knijpen en vijanden af kan schrikken. Pandinus imperator is een groepsdier, ze kunnen zonder veel moeite in groepen worden gehouden. Soms zal er een kleine strubbeling optreden, maar meestal is dit maar van korte duur. Echter het kan gebeuren dat ze een groepsgenoot doden en opeten. Zeker in een groeps terrarium waar maar weinig schuilplekken zijn is het risico groot op gevechten om schuilplekken. Om dit soort problemen te voorkomen is het verstandig om per schorpioen in een terrarium ook een schuilplek te maken. Persoonlijk heb ik een groepterrarium met daarin 15 Pandinus imperator van verschillende leeftijden, ze maken allemaal gebruik van één schuilplaats maar soms willen ze weleens van schuilplek wisselen. Verschil man en vrouw Het is niet erg moeilijk om het verschil te zien tussen man en vrouw bij deze dieren. Over het algemeen zijn de mannen slanker gebouwd en meestal kleiner dan de vrouw. Wanneer er echter maar één dier aanwezig is, is het verschil te zien aan de pectine (kammetjes) en het genitale opperculum. Beide zijn te vinden aan de onderkant van de schorpioen net achter de basis van de looppoten. De pectine van de man zijn slank en relatief lang en hebben 14 tot 17 tandjes. De pectine van de vrouw is kort en breder gebouwd en hebben 14 tot 16 tanden. Het tellen van de pectine tanden heeft weinig nut, aangezien deze elkaar overlappen. Wanneer men kijkt naar het genitale opperculum is er een duidelijk verschil te zien, bij de mannen is deze ovaal en bij de vrouwen meer “hart”-vormig. Zie de foto’s voor het verschil. Man: Foto: De pectine en het genitale opperculum bij de man. Vrouw: Foto: De pectine en het genitale opperculum bij de vrouw. Kweken Deze dieren zijn niet heel moeilijk te kweken, wel is het dan nodig om een man en vrouw van de juiste leeftijd te hebben. Zorg ervoor dat beide goed doorvoed zijn voor ze bij elkaar worden gezet. De paring kan in gang worden gezet door de man of door de vrouw. De promenade-a-deux (of paringsdans) zal de volgende gebeurtenissen bevatten; man die gaat trillen, scharen in elkaar vast grijpen, seksueel steken, “kussen”, pectine van de man die heftig bewegen, vrouw wordt rondgeleid en uiteindelijk kan het gebeuren dat na de paring de vrouw de man doodsteekt en opeet. Dit laatste is te voorkomen door erbij te blijven en de man meteen na de paring te verwijderen. Zorg ervoor dat de bak groot genoeg is, dan kan de man mogelijk zelf wegkomen. De draagtijd is bij deze soorten relatief lang, zo’n 9 tot 11 maanden. Dit wordt mogelijk beinvloed door de leefomstandigheden waarin de dieren worden gehouden. Zie de behuizing sectie voor meer informatie hierover. Foto: Pandinus imperator moeder met scorplings op haar rug. Pandinus imperator geeft gemiddeld 11 scorplings per nest, met een minimum van één en een maximum van ongeveer 20 jongen. De scorplings zijn makkelijk groot te brengen, de sleutel tot succes is warmte en hoge luchtvochtigheid. Zorg ervoor dat er altijd iets te drinken staat. Op het moment van schrijven heb ik 20 jongen van één enkele vrouw. Deze jongen zijn geboren op 30 april 2007. De vrouw heeft één jong opgegeten, waarschijnlijk was dit jong niet levensvatbaar. De geboorte heeft zo’n 3 uur in beslag genomen. De eerste vervelling van de jongen was op 17 mei 2007, dus 17 dagen na de geboorte. De eerste jongen verlieten moeders rug op 20 mei 2007. De rest van de jongen velieten moeders rug een dag later. Ik heb ze zo’n week extra bij de moeder in de bak laten zitten. De moeder ving de prooi voor ze en scheurde de prooi kapot zodat de jongen makkelijk konden eten. Op dit moment heb ik de jongen in kleine groepjes apart staan, max 4 per bakje. Foto: Nakweek Pandinus imperator na eerste vervelling. Eerder heb ik ook jongen van deze soort grootgebracht, ik hield ze in groepjes van 4 in een bak met een diameter van ongeveer 20 cm. Hierin een schuilplaats, drinkbakje en een dikke laag (10 cm) substraat. Het substraat bestond uit cocopeat. In de zij- en bovenkanten van de bak maakte ik ventilatie gaten. Dit voorkomt over het algemeen de vorming van schimmel. Deze schorpioenen zijn trage groeiers, het kan tot 2 jaar (soms zelfs langer) duren voor ze volwassen zijn. Dit terwijl in het wild verhalen zijn bekend van Pandinus imprators die al na een jaar volwassen waren. Moeder imperators zijn erg goed voor hun jongen, ze vangen en verscheuren prooidieren voor ze en bieden bescherming wanneer nodig. Zelfs als de jongen langere tijd bij de moeder blijven zouden er geen problemen hoeven te ontstaan. Zolang er maar voldoende voedsel aanwezig is. Persoonlijk kies ik ervoor de jongen na een bepaalde tijd eruit te vangen, op deze manier is makkelijker te zien of alle jongen eten en gezond zijn. Foto’s: Pandinus imperator tijdens en na vervelling, let vooral op de UV-foto waarop te zien is dat de schorpioen nog niet oplicht onder UV als het pantser niet is uitgehard. Behuizing Deze schorpioenen komen uit de warme en vochtige tropische bossen en savannen van Westelijk Afrika, zorg er daarom voor dat ze in een vochtige omgeving (80% luchtvochtigheid) en bij zo’n 30 oC overdag worden gehouden. In de nacht mag de temperatuur dalen tot ongeveer 20 oC. De bakgrootte moet voor een enkele volwassen dier zo’n 50x30x30 cm zijn. Grondoppervlak is belangrijker dan de hoogte. Voor een paar zou de bak al een afmeting moeten hebben van ongeveer 60x40x30 cm. Foto: voorbeeld van een Pandinus imperator terrarium. Het substraat wat ik persoonlijk gebruik is cocopeat omdat dit goed vochtig kan worden gehouden en de luchtvochtigheid in de bak redelijk hoog blijft. Indien nodig kan gebruik worden gemaakt van de valse-bodem methode om de vochtigheid hoog te houden, zie hiervoor de desbetreffende sectie. Geef deze dieren een dikke laag van zo’n 10 cm substraat. Ze houden ervan om te graven en zouden dus ook de mogelijkheid hiertoe moeten hebben. Een ander belangrijk iets om neer te zetten is een waterbak. Deze dieren drinken veel en vaak. Verder zou in een groepsbak voldoende schuilplaatsen aanwezig moeten zijn. Schorpioenen hebben een hekel aan zonlicht en andere bronnen van fel licht. Zorg er dus voor dat ze ten alle tijden in een donkere schuilplek zich kunnen verschuilen voor fel licht. Schuilplekken kunnen worden gemaakt van steen of hout, belangrijker is om te zorgen dat deze stevig staan en niet om kunnen vallen en hierbij de schorpioen kunnen verwonden. Valse-bodem methode Dit is een op zich makkelijke en handige manier om een hoge luchtvochtigheid te verkrijgen, zeker indien het substraat door de hoge ventilatie snel uidroogt. Om te starten, vul een bak met een laag grind van ongeveer 1 cm diep. Plaats hierop een holle buis. Vul de bak verder met een laag substraat, zorg ervoor dat de buis hierboven uitsteekt en niet verstopt raakt. Door via de buis water op het grind te laten lopen wordt de bodem met water gevuld. Het water wordt door het substraat omhoog getrokken en zorgt ervoor dat de bodem altijd vochtig is. Zorg ervoor dat er geen water blijft staan, dit kan een bron zijn van bacteriёn. Het is dus even spelen met de hoeveelheid water die moet worden toegevoegd. Voeding Zoals alle schorpioenen eet Pandinus imperator bijna alles wat ze kunnen vangen, van krekels tot zelfs kleine hagedissen. Soms eten ze zelfs dode insecten. Maar bij voorkeur zullen ze alleen levende prooidieren pakken en opeten. Voer deze dieren gemiddeld 2 keer per week indien het jonge dieren zijn en 1 keer per week indien het een volwassen dier is. Volwassen dieren pakken vaak makkelijker een sprinkhaan of andere grotere prooien dan bijvoorbeeld krekels. Het begrijpen van Pandinus imperator Persoonlijk krijg ik erg veel e-mails met vragen over Pandinus imperator. De meest voorkomende vragen zal ik hieronder zetten met een bijbehorend antwoord op de vraag. Vraag: Mijn Pandinus imperator lijkt zijn staart niet meer te kunnen gebruiken, hij/zij sleept deze alleen nog maar achter zich aan. Wat kan dit zijn? Antwoord: Dit verschijnsel treedt zeer veel op bij oudere dieren. Helaas is er geen remedie. Het beste om te proberen is de schorpioen in een vochtige, donkere bak te zetten en de temperatuur niet boven de 25 oC uit laten komen. Wacht dan een paar dagen en kijk of de schorpioen beter reageert. Indien dit niet het geval is, zal de schorpioen waarschijnlijk binnen niet al te lange tijd sterven. Vraag: Ik heb altijd gehoord dat Pandinus imperator een rustige schorpioen is, waarom probeert mijne me dan altijd te grijpen? Antwoord: Er is een hoop verschil per individueel dier, de ene is erg rustig, de ander wat defensiever. Verder is er altijd kans dat het een wildvang dier betreft, aangezien ik bij meerdere wildvang dieren een heel ander gedrag heb gezien dan de nakweek dieren. De wildvang dieren waren vaa een stuk defensiever dan de nakweek dieren. Uiteraard wil ik hiermee niet beweren dat dat zeker zo is, maar de mogelijkheid is er wel. Om hier meer zekerheid in te krijgen zou daar meer onderzoek naar moeten worden uitgevoerd. Vraag: Klimmen deze schorpioenen, want mijne lijkt ontsnapt uit zijn bak? Antwoord: Ondanks hun massa en hun grootte kunnen deze schorpioenen zeer goed klimmen. Ook kunnen deze dieren zich met hun scharen optrekken en hun staart gebruiken om hoger te komen. Om ervoor te zorgen dat ze niet kunnen ontsnappen dient een zeer goed afsluitbare bak te worden gebruikt of een slot te worden toegepast. Maar om zeker te weten dat de schorpioen zich niet heeft ingegraven (bekend gedrag bij deze soort); doorzoek het substraat zeer nauwkeurig. Mogelijk is het dier niet ontsnapt, maar enkel ingegraven. Foto: Pandinus imperator bovenin een tak. Vraag: Ik heb een volwassen Pandinus imperator, maar deze heb ik nu al een week niet zien eten. De behuizing en dergelijke zijn naar mijn weten goed. Is er iets mis? Antwoord: Volwassen Pandinus imperator (en vooral de mannen) eten soms langere tijd niet. Dit is normaal gedrag. Het beste is om de prooi eruit te halen en een week later opnieuw proberen te voeren. Uiteindelijk zal een gezonde schorpioen weer gaan eten. Dit kan even duren. Referenties: 1. The scorpion files, Gary A. Polis an anderen. 2. Pandinus imperator, Lucian K. Ross 3. Raising Pandinus/Heterometrus babies, BrianS from www.venomlist.com 4. www.pandinus.net, Boris F. Striffler Met dank aan: 1. De mensen van venomlist.com, voor hun extra info over Pandinus imperator 2. Lucian K. Ross voor zijn geweldige stuk over Pandinus imperator en het geven van advies. 3. Dr. Boris F. Striffler voor het aanpassen van de distributie 4. De mensen van de Nederlandse schorpioenen vereniging, voor de aanmoedigingen. Jeroen Kooijman, © 2007
